4 februari 2022. Lockdowns: een kostbaar fiasco

 Een beetje zware kost vandaag, naar ik vrees. Mijn column gaat over de resultaten van een wetenschappelijke studie die alle beperkende overheidsmaatregelen voor burgers onderuit halen. Goed nieuws dus. Voor degenen met een voorkeur voor een sneltest: de praktische gevolgen worden verwoord in de laatste alinea met het kopje: ‘een bom onder het beleid’.

De zin van lockdowns

Volgens veel ‘wappies’ zijn lockdowns en andere maatregelen om sociale contacten tussen mensen te beperken zwaar overtrokken reacties van de overheid op covid-19; een kwaal waarvan de ernst ook nog eens zwaar wordt overdreven. Ook sommige deskundigen trekken het positieve effect van lockdowns al lange tijd in twijfel. In ons land is dat vloeken in de kerk. Het is lijnrecht in tegenspraak met de adviezen van het Outbreak Management Team en het daarvan afgeleide beleid van de overheid. Dergelijke beweringen werden en worden dan ook als nepnieuws en desinformatie beschouwd en gecensureerd. Levensgevaarlijk omdat ze onze tomeloze strijd ‘samen tegen het virus’ zouden ondermijnen.
Onze wappies en verguisde experts krijgen echter volledig gelijk in een pas verschenen overzichtsstudie van de effecten van beperkende maatregelen op sterfte aan covid-19 in Europese landen en de Verenigde Staten. De studie is getiteld: ‘A Literature Review and Meta-analysis of the Effects of Lockdowns on COVID-19 Mortality’. Hij werd in januari 2022 gepubliceerd in het toonaangevende, peer-reviewed, wetenschappelijke tijdschrift ‘Studies in Applied Economics’, een uitgave van de befaamde Johns Hopkins Universiteit te Baltimore (USA). Het is een pittig artikel van 61 pagina’s, maar met een kraakheldere eindconclusie: ‘While this meta-analysis concludes that lockdowns have had little to no public health effects, they have imposed enormous economic and social costs where they have been adopted. In consequence, lockdown policies are ill-founded and should be rejected as a pandemic policy instrument’.
Deze conclusie wordt aan het einde van deze column in het Nederlands weergegeven. De complete Engelstalige samenvatting is onderaan in een kader toegevoegd. Wie het volledige artikel wil raadplegen kan de volgende link gebruiken: https://sites.krieger.jhu.edu/iae/files/2022/01/A-Literature-Review-and-Meta-Analysis-of-the-Effects-of-Lockdowns-on-COVID-19-Mortality.pdf

Gezondheidswinst van lockdowns is te verwaarlozen

De auteurs van het stuk zijn drie economen, de  Deens  Jonas Herby, de Zweed Lars Jonung en de Amerikaan Steve H. Hanke. Met name Hanke is een grote jongen op zijn vakgebied. Hij is professor in Toegepaste economie, oprichter en mededirecteur van het Johns Hopkins Instituut voor Toegepaste economie en Wereldgezondheid, als economisch adviseur werkzaam geweest voor Amerikaanse en buitenlandse staatshoofden en in het bezit van zeven eredoctoraten. Hij werd in 1998 door het World Trade Magazine verkozen als een van de 25 invloedrijkste personen ter wereld. Ik zou zeggen: niet bepaald het profiel van een wappie. Genoemde heren hebben alle gepubliceerde studies over de effecten van lockdowns maatregelen op sterfte aan covid-19 gescreend en uiteindelijk de resultaten van 24 geschikte onderzoeken gebuikt voor hun analyse. Hierbij hanteren ze voor lockdown een ruime omgrenzing. Alle maatregelen die de bewegingsvrijheid van burgers beperken vallen hieronder, zoals de sluiting van scholen en het verbod van festivals.
Hun bevindingen zijn schokkend. De meest opvallende conclusie is dat lockdowns in Europa en de USA de sterfte aan covid-19 gemiddeld met slechts 0,2 percent verminderden. Dat staat in schril contrast met sommige veel gebruikte theoretische modellen, bijvoorbeeld van Ferguson et al. (2020) die voorspelden dat lockdown maatregelen tot 98 percent van de sterfgevallen kunnen voorkomen, hetgeen in Groot-Brittannië zou neerkomen op 8.700 covid-doden met lockdowns, in plaats van 510.000 doden zonder lockdowns. Tja, bij zo’n vooruitzicht wil iedereen wel een lockdown, maar er klopt dus niets van. De effectiviteit van de maatregelen blijkt in de praktijk 490 keer zo klein te zijn als de voorspelling volgens dit theoretische model!
De auteurs onderzochten ook de effecten van gedwongen thuis blijven, waarbij eveneens slechts een geringe reductie van het aantal covid-doden werd gevonden van gemiddeld 2,9 percent. Voor andere niet-therapeutische maatregelen werden helemaal geen aanwijsbare gunstige effecten gevonden. Wat geldt voor sterfgevallen, gaat naar verhouding ook op voor ziekenhuisopnamen.

Lockdowns in Nederland

In maart 2020 werd de eerste ‘intelligente’ lockdown afgekondigd. Dat was wellicht te rechtvaardigen vanwege de sterftegolf bij de aanvang van de corona uitbraak en de hierboven boven genoemde theoretische modellen die een enorm positief effect van ‘social distancing’ voorspelden.
Bij de tweede, zwaardere lockdown vanaf december 2020  was dit niet meer het geval. De cijfers wezen toen al uit dat de positieve effecten van een lockdown op het aantal besmettingen en sterfgevallen in de gehanteerde modellen zwaar waren overschat. Het is in de wetenschap goed gebruik dat theoretische modellen op juistheid worden getoetst aan de hand van cijfers uit de praktijk. Het is daarom een onvergeeflijke blunder van de overheid en haar adviesorganen dat er destijds geen zorgvuldige toetsing van de gebruikte modellen en een evaluatie van het beleid vanaf maart 2020 hebben plaatsgehad.
Onze meest recente lockdown vanaf eind december 2021, die voor sommige sectoren zoals musea en nachtclubs nog steeds niet voorbij is, laat de ineffectiviteit van een lockdown aan iedereen duidelijk zien. Ondanks het instellen van een lockdown is het aantal besmettingen met de omikronvariant sindsdien pijlsnel gestegen, net zo sterk of sterker dan in alle ons omringende landen die minder ingrijpende maatregelen kenden. Toch leidde dit in Nederland niet tot overbelasting in ziekenhuizen. Integendeel, het aantal bezette ic-bedden daalde zelfs voortdurend.
Een kind kan inzien dat het instellen van deze lockdown onterecht is, net als het handhaven van een aantal andere beperkende maatregelen; zware ingrepen in vele levens en bedrijven, nota bene om vergeefs een ziekte in te tomen die wat symptomen betreft tegen een lichte griep aanleunt.
De huidige gang van zaken versterkt het wijd verspreide vermoeden dat bij het treffen van dergelijke maatregelen door de overheid andere motieven een rol spelen dan bescherming van de volksgezondheid. Zelfs een uiterst gezagsgetrouw dagblad als de Volkskrant begint onraad te ruiken. In een redactioneel commentaar van 2 februari 2022 staat: ‘… Veruit de meeste Nederlanders accepteerden ingrepen in de persoonlijke levenssfeer gelaten, maar alleen vanwege de dreigende ontwrichting van de zorg. Nu de dreiging wegvalt, is het zaak dat de overheid zich weer zo snel mogelijk uit de voeten maakt. Elke indruk moet worden vermeden dat andere motieven dan de volksgezondheid een rol spelen.’

Bom onder het beleid

Nu ligt er dus deze evaluatie van effecten van lockdowns in allerlei landen. Ik herhaal de eindconclusie hier nogmaals in het Nederlands: ‘Terwijl de meta-analyse aantoont dat lockdowns zeer weinig tot geen effect hebben gehad op de volksgezondheid, hebben ze geleid tot enorme economische en sociale kosten waar ze zijn toegepast. Hieruit volgt dat lockdown maatregelen slecht onderbouwd zijn en dat zij zouden moeten verworpen als strategie bij een pandemie’.
De reductie van het aantal sterftegevallen aan covid-19 met 0,2 percent door lockdown maatregelen is nauwelijks meetbaar en geringer dan zelfs de meest kritische waarnemers voor mogelijk hadden gehouden. Ik herhaal het nog maar eens: het effect is bijna 500 keer kleiner dan in veel gebruikte modellen werd voorspeld. Vijfhonderd keer! Dat wil zeggen dat die modellen buitensporig fout waren en daarom hoogst waarschijnlijk frauduleus, want zulke grote afwijkingen tussen theorie en praktijk zijn in de wetenschap ongehoord.
De resultaten van de hierboven besproken studie in Applied Economics verdienen de volle aandacht van alle volksvertegen-woordigers, ministers en adviserende instanties. Het is glashelder dat de Nederlandse regering en haar adviseurs bij het instellen van lockdowns en andere beperkende maatregelen op zijn minst incompetent en nalatig zijn geweest. Deze maatregelen hebben onder meer geleid tot tweespalt in de samenleving, emotionele schade bij mensen door het verbieden van veel zaken die het leven leuk maken, ernstige leerachterstanden bij scholieren, teloorgang van verenigingsleven en sociale contacten, immense financiële schade voor grote groepen ondernemers en zelfstandigen, vergroting van de kloof tussen arm en rijk en verspilling van tenminste 72 miljard euro gemeenschapsgelden. Dit is onvergeeflijk. Alle verantwoordelijke personen dienen dan ook subiet hun functies neer te leggen.
Waarschijnlijker is dat er opzet in het spel is. Dit dient tot op de bodem te worden uitgezocht.
Voor ieder serieus dagblad en voor alle tv-journaals behoort de uitkomst van de hier besproken studie prominent voorpaginanieuws te zijn. Ik verwacht echter dat er met geen woord over wordt gerept omdat de wijd verbreide angstpsychose onder de bevolking koste wat kost in stand moet worden gehouden.
Als de massa wakker wordt, staat immers de revolutie voor de deur.

Originele samenvatting van het besproken artikel in het Engels.
A Literature Review and Meta-analysis of the Effects of Lockdowns on COVID-19 Mortality
By Jonas Herby, Lars Joning, and Steve H. Hanke